Model: S-65 Staliniec
Lata produkcji: 1937 - 1941



Ciągnik S-65 (Staliniec-65) stanowił bezpośrednie rozwinięcie ciągnika S-60 produkowanego w Czelabińskiej Fabryce Traktorów (CzTZ), będącego kopią amerykańskiego ciągnika Caterpillar Sixty. Główną zmianą było zastosowanie silnika wysokoprężnego zamiast gaźnikowego ligroinowego, co pozwoliło na zwiększenie ekonomiki pracy, dzięki znacznie mniejszemu zużyciu paliwa. Rozwijał też nieco większą moc 65 KM, od której pochodziło oznaczenie traktora. Celowość przestawienia gospodarki narodowej na ciągniki z silnikami wysokoprężnymi dostrzeżono już w 1930 roku, lecz dopiero latem 1934 roku przeprowadzono próby porównawcze 17 ciągników zagranicznych z różnych państw, pozwalające na zaznajomienie się z nowymi konstrukcjami. Próbowano również podjąć współpracę przy rozwijaniu silnika z firmą Caterpillar, jednak Amerykanie odmówili z uwagi na możliwą konkurencję. Ostatecznie silnik o oznaczeniu M-17 został skonstruowany w ZSRR, na podstawie prac prowadzonych od lutego 1935 roku w CzTZ i instytucie NATI, jako rozwinięcie wcześniejszego prototypowego silnika M-75.

Już 15 lipca 1935 roku zbudowano prototyp silnika, a 14 sierpnia prototyp traktora. Poza silnikiem, zmiany techniczne w stosunku do S-60 były niewielkie i obejmowały przeniesienie zbiornika paliwa za silnik, zmianę przełożenia przekładni głównej i wydłużenie gąsienicy o jedno ogniwo dla zwiększenia jej długości oporowej. Wizualną różnicą stało się natomiast pełne okapotowanie silnika (często zdejmowane z boków) oraz cztery pionowe żebra chroniące poszerzoną chłodnicę, zamiast dwóch w formie „X”. Ciągnik mógł być także wyposażony w zamkniętą kabinę kierowcy. W 1935 roku zbudowano 5 doświadczalnych ciągników. Planowano już w 1936 roku wyprodukować 1000 sztuk, lecz dopracowanie i próby silnika zajęły więcej czasu i trwały do listopada 1936 roku. W marcu 1937 roku zakończono produkcję S-60, a 20 czerwca 1937 roku rozpoczęto seryjną produkcję S-65. W maju tego roku przedseryjny ciągnik otrzymał nagrodę Grand Prix na wystawie „Sztuka i technika we współczesnym życiu” w Paryżu.

Ciągniki S-65 produkowano do 1941 roku, a następnie po ataku Niemiec na ZSRR zakłady CzTZ przeszły na produkcję bardziej potrzebnych czołgów. Ciągników wyprodukowano ogółem 37 626 sztuk. Powstało też 7365 ciągników SG-65 z napędem na gaz drzewny.